به یاد می آورم زمانی که تلفن ثابت در منازل در همه جا حتی مناطق دوردست همه گیر شد و گوشی ای که گاهی اوقات پشت هم زنگ می خورد؛ با صدای زنگ تلفن مجبور می شدی سریعتر سمت گوشی بروی شاید کسی کار مهمی داشته باشد و تلفن قطع شود. نفس نفس زنان به گوشی تلفن می رسیدی همین که گوشی را برمی داشتی کسی آن طرف گوشی فقط فوت می کرد و تو آنچنان حرص می خوردی که قابل توصیف نبود.
و حتی خوب به یاد می آورم مادرانی را که فرزندان خردسالشان گریه می کردند طوری که مانع از انجام کارهای منزل می شدند و تلفن تنها راه نجات مادر از این همه اذیت و آزار بود؛ مادر با گوشی شماره ای را می گرفت و تو هم می شدی مسوول ساکت کردن بچه ها!
تا اینکه علم پیشرفت کرد و گوشی های همراه به بازار آمدند و این سرگرمی به شکلی مدرنتر ادامه یافت.
بالاخره روزی رسید که با توسعه فن آوری ارتباطی، شماره تماس گیرنده قابل تشخیص و پیگیری شد. البته در مقابل این پیشرفت، پیشرفتهایی هم در ایجاد مزاحمتهای تلفنی از جمله شماره گرفتن با دبیت کارت و ..صورت گرفت!
تا اینکه علم پیشرفت کرد و گوشی های همراه به بازار آمدند و این سرگرمی به شکلی مدرنتر ادامه یافت.
بالاخره روزی رسید که با توسعه فن آوری ارتباطی، شماره تماس گیرنده قابل تشخیص و پیگیری شد. البته در مقابل این پیشرفت، پیشرفتهایی هم در ایجاد مزاحمتهای تلفنی از جمله شماره گرفتن با دبیت کارت و ..صورت گرفت!
**مزاحمان تلفنی و دردسر برای خانواده ها و حتی نهادها و سازمانها
مزاحمان تلفنی به طور معمول در گروه سنی خاصی قرار دارند که ای کاش سرگرمی های بهتری برای آنان وجود داشت تا آزار دیگران را موضوع بازی های خود نکنند.
شاید کمتر خانواده، موسسه یا سازمانی است که از این نوع مزاحمت ها در امان باشد؛ زیرا مرتکبان گاه و بی گاه و در زمانی که مردم نیاز به استراحت دارند، آسایش آنان را سلب می کنند و پیامدهای ناشی از این مزاحمت ها را که ممکن است دردسرهای بزرگی برای خانواده ها ایجاد کند، نادیده می گیرند.
انواع تلفن همراه و ثابت جای خود را چنان در زندگی روزمره ما باز کرده است که برای بسیاری سپری کردن یک شبانه روز بدون استفاده از این وسیله ارتباطی غیر قابل تصور است؛ با وجود چنین وابستگی شدیدی و البته نیازی که به ارتباط غیر حضوری با دیگران داریم، نمی توان دردسرهای آن را هم نادیده گرفت.
این مزاحمت ها به مشکلاتی که برای خانواده ها ایجاد می کنند، محدود نمی شود؛ بلکه آتش نشانی، موسسات تاکسی تلفنی، غذاخوری هایی که مشترکان تلفنی دارند، پلیس 110، 118 و ... را هم دربرمی گیرد؛ به عبارت دیگر از این معضل اجتماعی، همه درمانده اند.
این مزاحمت ها شکل های مختلفی دارد؛ اما سوت کشیدن، سکوت و فوت کردن شاید کمتر آزار دهنده باشد. فحاشی و حرف های رکیک و تهمت در مرتبه دوم قرار دارد و از همه بدتر، دادن خبرهای کذب و تکان دهنده است که گاهی باعث شوک آنی و از بین رفتن آرامش خانواده ها می شود.
**اگر مزاحم تلفنی مجرم شناخته شود، حکم صادر می شود
اگر بر اثر مزاحمت تلفنی، شخصی متحمل ضرر و زیان شود، در این صورت مطابق قوانین می تواند با ارائه شکوائیه به دادسرا مبنی بر مزاحمت تلفنی و بیان دلایلی که حاکی از خسارت رسیدن به وی باشد، مزاحم تلفنی را به محاکمه بکشاند و چنانچه دادگاه متهم را مجرم بداند مکلف است ضمن صدور حکم جزایی در باره مزاحمت تلفنی، نسبت به مطالبه ضرر و زیان مدعی خصوصی نیز حکم صادر کند و اگر نیاز بیشتر به تحقیق درباره خسارت مدعی باشد، پس از رسیدگی لازم مطابق ماده 12 قانون نسبت به صدور حکم اقدام می شود.
اگر کسی به عمد و با سوءنیت به وسیله تلفن خبر فوت یکی از نزدیکان شنونده را به او بدهد و این خبر موجب مرگ یا مرض شنونده شود، عملش مطابق با قانون مجازات اسلامی ممکن است قتل عمد شناخته شود و مرتکب قصاص شود؛ چون چنین عملی نسبت به یک فرد مسن در نوع خود کشنده به شمار می رود.
**مزاحم زندانی می شود!
برای مجازات مزاحمت های پیامکی و تلفنی، مجرمان به مجازات تعزیری محکوم می شوند. این مجازات ممکن است شامل شلاق، جریمه مالی و حبس باشد. نوع مجازات نیز بسته به شخصیت متهم، دفعات و نوع مزاحمت بستگی دارد.
البته دور از انتظار نیست که یک مزاحمت ساده به قتل یک نفر منجر شود؛ بنابراین سر و کار مزاحم تلفنی کمتر به قصاص و دیه می افتد؛ اما حبس مجازاتی معمول برای این مزاحمان خواهد بود؛ و قانونی که اجازه زندانی کردن مزاحم را می دهد، قانون مجازات اسلامی است و ماده ای که می توانید این حکم را در آن پیدا کنید، ماده 641 است که مقرر شده است:
«هرگاه کسی به وسیله تلفن یا دستگاه های مخابراتی دیگر برای اشخاص مزاحمت ایجاد کند، علاوه بر اجرای مقررات خاص شرکت مخابرات، مرتکب به حبس از یک تا شش ماه محکوم خواهد شد». البته این همه ماجرا نیست. علاوه بر قانون مجازات اسلامی در مقرراتی که شرکت مخابرات دارد، مجازات های دیگری هم برای مزاحم در نظر گرفته شده است.
**به کجا شکایت کنیم؟
خیلی ازافرادی که قربانی مزاحمت تلفنی می شوند ترجیح می دهند که موضوع را پیگیری نکنند؛ اما برای کسانی که این مزاحمت ها امان شان را بریده است و به ستوه آمده اند، چاره ای جز شکایت و پیگیری وجود ندارد.
گفتیم که علاوه بر مجازات زندان که در قانون مجازات اسلامی برای مزاحمان در نظر گرفته شده است مجازات های دیگری هم در قوانین شرکت مخابرات برای آنان وجود دارد؛ بنابراین قربانیان مزاحمت تلفنی می توانند از دو طریق موضوع را پیگیری کنند.
اداره حقوقی وزارت دادگستری در سال 1373 در این خصوص نظریه ای داده است که تکلیف موضوع را بهتر مشخص می کند. در این نظریه گفته شده است: در مورد مزاحمت تلفنی چنانچه عمل مشتکی عنه (کسی که از او شکایت شده) فقط مزاحمت تلفنی باشد و همراه با جرم دیگری مانند فحاشی و استعمال الفاظ رکیک نباشد، در صورت احراز مزاحمت، تلفن مزاحم قطع می شود؛ اما چنانچه مزاحمت تلفنی همراه با جرایم دیگر از قبیل فحاشی یا تهدید باشد، رسیدگی به بزه ارتکابی با دادگاه های عمومی محل خواهد بود.
بنابراین اگر از جمله افرادی هستید که بعد از آن که تلفن زنگ می زند و گوشی را برمی دارید، کسی جواب نمی دهد و این عمل چند بار و گاه بارها و بارها تکرار می شود یا اینکه قربانی اشکال دیگر مزاحمت تلفنی هستید می توانید به مراجع یادشده مراجعه کنید تا با مزاحم برخورد شود.
داشتن نامه ای از مخابرات نیز می تواند باعث سرعت در کار شود. در این مرحله روی یک برگه کاغذ شکایت خود را مطرح می کنید. عنوان مجرمانه این شکایت هم چنین است: «ایجاد مزاحمت تلفنی از طریق ارسال پیامک.» اگر توهین شدیدی هم صورت گرفته باشد، شاکی می تواند تقاضای «اعاده حیثیت» را هم مطرح کند. ممکن است طرف مقابل نامشخص باشد. در چنین حالتی در بخش مربوط به متشاکی نوشته می شود: «نامشخص».
بعد از این مرحله، با ارجاع شکایت به یکی از شعبه های دادیاری یا بازپرسی، با نامه ای که دادگاه خطاب به کلانتری برای تکمیل کردن تحقیقات می نویسد، کلانتری از مخابرات درخصوص این شماره تلفن استعلام و تقاضای پرینت مکالمات تلفنی را عنوان می کند. ممکن است این استعلام به طور مستقیم از سوی دادگاه خطاب به مخابرات ارسال شود، اما بخش اولیه کار در این مرحله شناسایی مزاحم است.
حتی مخابرات می تواند گوشی تلفن همراهی که از آن تماس گرفته شده را ردیابی کند و این مساله را مشخص کند که آخرین بار چه زمانی و چگونه از آن استفاده شده و چه سیم کارتی در آن فعال بوده است؟ پس از این مرحله و مشخص شدن شماره تماس، از سوی دادسرا برای آن نشانی و صاحب خط تلفن اخطاریه ارسال می شود و دادسرا ایشان را احضار و تحقیق می کند.
اگر فردی در مرحله اول در دادسرا یا کلانتری حاضر نشود، برای بار دوم نیز برای او اخطاریه ارسال می شود و در نهایت با عدم حضور وی، برای بار سوم در صورتی که دادستان دلایل جرم را قوی تشخیص دهد، برای او حکم جلب صادر می شود.
در مرحله بازپرسی اگر فرد مزاحم این مساله را بپذیرد، پرونده با صدور کیفرخواست برای صدور رای به دادگاه فرستاده می شود. البته ممکن است مزاحم در طول مراحل بازجویی عنوان کند که استعلام را قبول ندارد.
در این مرحله تا زمان اقرار، بازجویی ادامه می یابد و در صورتی که دلایل کافی وجود داشته باشد، با اخذ قرار مناسب، پرونده مراحل بعدی خود را طی می کند.
یکی از شیوه های اثبات مزاحمت تلفنی، استناد به صدای ضبط شده است اما گاهی دادیاران، بازپرس ها یا قضات این مساله را نمی پذیرند. چون ممکن است با توجه به پیشرفت تکنولوژی، صدای ضبط شده ساختگی باشد.
**و اما...
با همه این مجازات ها باز هم کسانی پیدا می شوند که اعصاب و روان مردم را دستمایه سرگرمی خود می کنند.
کمترین فایده مجازات مزاحمان تلفنی این است که از تعداد آنان می کاهد؛ اما نمی توان انکار کرد که با توجه به پیامدهای گسترده این شیوه مردم آزاری، باید برای افزایش تأثیر مجازات ها چاره ای اندیشید و فکری کرد؛ شاید باید قوانین را سفت و سخت تر نوشت و شاید لازم است شناسایی و برخورد با مزاحمان را با همکاری شهروندان جدی تر پیگیری کرد.
مزاحمان تلفنی به طور معمول در گروه سنی خاصی قرار دارند که ای کاش سرگرمی های بهتری برای آنان وجود داشت تا آزار دیگران را موضوع بازی های خود نکنند.
شاید کمتر خانواده، موسسه یا سازمانی است که از این نوع مزاحمت ها در امان باشد؛ زیرا مرتکبان گاه و بی گاه و در زمانی که مردم نیاز به استراحت دارند، آسایش آنان را سلب می کنند و پیامدهای ناشی از این مزاحمت ها را که ممکن است دردسرهای بزرگی برای خانواده ها ایجاد کند، نادیده می گیرند.
انواع تلفن همراه و ثابت جای خود را چنان در زندگی روزمره ما باز کرده است که برای بسیاری سپری کردن یک شبانه روز بدون استفاده از این وسیله ارتباطی غیر قابل تصور است؛ با وجود چنین وابستگی شدیدی و البته نیازی که به ارتباط غیر حضوری با دیگران داریم، نمی توان دردسرهای آن را هم نادیده گرفت.
این مزاحمت ها به مشکلاتی که برای خانواده ها ایجاد می کنند، محدود نمی شود؛ بلکه آتش نشانی، موسسات تاکسی تلفنی، غذاخوری هایی که مشترکان تلفنی دارند، پلیس 110، 118 و ... را هم دربرمی گیرد؛ به عبارت دیگر از این معضل اجتماعی، همه درمانده اند.
این مزاحمت ها شکل های مختلفی دارد؛ اما سوت کشیدن، سکوت و فوت کردن شاید کمتر آزار دهنده باشد. فحاشی و حرف های رکیک و تهمت در مرتبه دوم قرار دارد و از همه بدتر، دادن خبرهای کذب و تکان دهنده است که گاهی باعث شوک آنی و از بین رفتن آرامش خانواده ها می شود.
**اگر مزاحم تلفنی مجرم شناخته شود، حکم صادر می شود
اگر بر اثر مزاحمت تلفنی، شخصی متحمل ضرر و زیان شود، در این صورت مطابق قوانین می تواند با ارائه شکوائیه به دادسرا مبنی بر مزاحمت تلفنی و بیان دلایلی که حاکی از خسارت رسیدن به وی باشد، مزاحم تلفنی را به محاکمه بکشاند و چنانچه دادگاه متهم را مجرم بداند مکلف است ضمن صدور حکم جزایی در باره مزاحمت تلفنی، نسبت به مطالبه ضرر و زیان مدعی خصوصی نیز حکم صادر کند و اگر نیاز بیشتر به تحقیق درباره خسارت مدعی باشد، پس از رسیدگی لازم مطابق ماده 12 قانون نسبت به صدور حکم اقدام می شود.
اگر کسی به عمد و با سوءنیت به وسیله تلفن خبر فوت یکی از نزدیکان شنونده را به او بدهد و این خبر موجب مرگ یا مرض شنونده شود، عملش مطابق با قانون مجازات اسلامی ممکن است قتل عمد شناخته شود و مرتکب قصاص شود؛ چون چنین عملی نسبت به یک فرد مسن در نوع خود کشنده به شمار می رود.
**مزاحم زندانی می شود!
برای مجازات مزاحمت های پیامکی و تلفنی، مجرمان به مجازات تعزیری محکوم می شوند. این مجازات ممکن است شامل شلاق، جریمه مالی و حبس باشد. نوع مجازات نیز بسته به شخصیت متهم، دفعات و نوع مزاحمت بستگی دارد.
البته دور از انتظار نیست که یک مزاحمت ساده به قتل یک نفر منجر شود؛ بنابراین سر و کار مزاحم تلفنی کمتر به قصاص و دیه می افتد؛ اما حبس مجازاتی معمول برای این مزاحمان خواهد بود؛ و قانونی که اجازه زندانی کردن مزاحم را می دهد، قانون مجازات اسلامی است و ماده ای که می توانید این حکم را در آن پیدا کنید، ماده 641 است که مقرر شده است:
«هرگاه کسی به وسیله تلفن یا دستگاه های مخابراتی دیگر برای اشخاص مزاحمت ایجاد کند، علاوه بر اجرای مقررات خاص شرکت مخابرات، مرتکب به حبس از یک تا شش ماه محکوم خواهد شد». البته این همه ماجرا نیست. علاوه بر قانون مجازات اسلامی در مقرراتی که شرکت مخابرات دارد، مجازات های دیگری هم برای مزاحم در نظر گرفته شده است.
**به کجا شکایت کنیم؟
خیلی ازافرادی که قربانی مزاحمت تلفنی می شوند ترجیح می دهند که موضوع را پیگیری نکنند؛ اما برای کسانی که این مزاحمت ها امان شان را بریده است و به ستوه آمده اند، چاره ای جز شکایت و پیگیری وجود ندارد.
گفتیم که علاوه بر مجازات زندان که در قانون مجازات اسلامی برای مزاحمان در نظر گرفته شده است مجازات های دیگری هم در قوانین شرکت مخابرات برای آنان وجود دارد؛ بنابراین قربانیان مزاحمت تلفنی می توانند از دو طریق موضوع را پیگیری کنند.
اداره حقوقی وزارت دادگستری در سال 1373 در این خصوص نظریه ای داده است که تکلیف موضوع را بهتر مشخص می کند. در این نظریه گفته شده است: در مورد مزاحمت تلفنی چنانچه عمل مشتکی عنه (کسی که از او شکایت شده) فقط مزاحمت تلفنی باشد و همراه با جرم دیگری مانند فحاشی و استعمال الفاظ رکیک نباشد، در صورت احراز مزاحمت، تلفن مزاحم قطع می شود؛ اما چنانچه مزاحمت تلفنی همراه با جرایم دیگر از قبیل فحاشی یا تهدید باشد، رسیدگی به بزه ارتکابی با دادگاه های عمومی محل خواهد بود.
بنابراین اگر از جمله افرادی هستید که بعد از آن که تلفن زنگ می زند و گوشی را برمی دارید، کسی جواب نمی دهد و این عمل چند بار و گاه بارها و بارها تکرار می شود یا اینکه قربانی اشکال دیگر مزاحمت تلفنی هستید می توانید به مراجع یادشده مراجعه کنید تا با مزاحم برخورد شود.
داشتن نامه ای از مخابرات نیز می تواند باعث سرعت در کار شود. در این مرحله روی یک برگه کاغذ شکایت خود را مطرح می کنید. عنوان مجرمانه این شکایت هم چنین است: «ایجاد مزاحمت تلفنی از طریق ارسال پیامک.» اگر توهین شدیدی هم صورت گرفته باشد، شاکی می تواند تقاضای «اعاده حیثیت» را هم مطرح کند. ممکن است طرف مقابل نامشخص باشد. در چنین حالتی در بخش مربوط به متشاکی نوشته می شود: «نامشخص».
بعد از این مرحله، با ارجاع شکایت به یکی از شعبه های دادیاری یا بازپرسی، با نامه ای که دادگاه خطاب به کلانتری برای تکمیل کردن تحقیقات می نویسد، کلانتری از مخابرات درخصوص این شماره تلفن استعلام و تقاضای پرینت مکالمات تلفنی را عنوان می کند. ممکن است این استعلام به طور مستقیم از سوی دادگاه خطاب به مخابرات ارسال شود، اما بخش اولیه کار در این مرحله شناسایی مزاحم است.
حتی مخابرات می تواند گوشی تلفن همراهی که از آن تماس گرفته شده را ردیابی کند و این مساله را مشخص کند که آخرین بار چه زمانی و چگونه از آن استفاده شده و چه سیم کارتی در آن فعال بوده است؟ پس از این مرحله و مشخص شدن شماره تماس، از سوی دادسرا برای آن نشانی و صاحب خط تلفن اخطاریه ارسال می شود و دادسرا ایشان را احضار و تحقیق می کند.
اگر فردی در مرحله اول در دادسرا یا کلانتری حاضر نشود، برای بار دوم نیز برای او اخطاریه ارسال می شود و در نهایت با عدم حضور وی، برای بار سوم در صورتی که دادستان دلایل جرم را قوی تشخیص دهد، برای او حکم جلب صادر می شود.
در مرحله بازپرسی اگر فرد مزاحم این مساله را بپذیرد، پرونده با صدور کیفرخواست برای صدور رای به دادگاه فرستاده می شود. البته ممکن است مزاحم در طول مراحل بازجویی عنوان کند که استعلام را قبول ندارد.
در این مرحله تا زمان اقرار، بازجویی ادامه می یابد و در صورتی که دلایل کافی وجود داشته باشد، با اخذ قرار مناسب، پرونده مراحل بعدی خود را طی می کند.
یکی از شیوه های اثبات مزاحمت تلفنی، استناد به صدای ضبط شده است اما گاهی دادیاران، بازپرس ها یا قضات این مساله را نمی پذیرند. چون ممکن است با توجه به پیشرفت تکنولوژی، صدای ضبط شده ساختگی باشد.
**و اما...
با همه این مجازات ها باز هم کسانی پیدا می شوند که اعصاب و روان مردم را دستمایه سرگرمی خود می کنند.
کمترین فایده مجازات مزاحمان تلفنی این است که از تعداد آنان می کاهد؛ اما نمی توان انکار کرد که با توجه به پیامدهای گسترده این شیوه مردم آزاری، باید برای افزایش تأثیر مجازات ها چاره ای اندیشید و فکری کرد؛ شاید باید قوانین را سفت و سخت تر نوشت و شاید لازم است شناسایی و برخورد با مزاحمان را با همکاری شهروندان جدی تر پیگیری کرد.